SREDA, 30. SEPTEMBAR U 19.00
MALA SALA
učestvuju: Vesna Trijić, Vasa Pavković, Vule Žurić i Mladen Vesković, urednik večeri: Vesna Kapor
„Aktuelno obeležavanje sto godina od početka Prvog svetskog rata spoljašnji je okvir koji može biti podsticaj za novo čitanje književnih dela koja govore o ovom istorijskom događaju, ali i mnogim drugim ratovima, pogotovo onih koja su još uvek čitalački zanimljiva i aktuelna u svojoj univerzalnosti. S druge strane, priča je oblik književnoumetničkog izražavanja koji je zbog svoje svedenosti zahvalan za panoramsko sagledavanje i prolazak kroz stilske epohe na relativno malom broju stranica. U srpskoj književnosti, kao i u mnogim srodnim književnostima, ova prozna forma ima kvalitativno i kvantitativno važno mesto. U našoj usmenoj književnosti priča je jedini narativni oblik, a razvojem pravopisne i jezičke norme priča prva povezuje iskidane niti tradicije sa novim vremenom i smanjuje zaostatak u odnosu na evropske stilskoformativne tenedencije. U pojedinim razdobljima srpske književnosti priča je centralna prozna vrsta, a u književnoistorijskom smislu govoreći, priča je višestruko relevantan oblik srpske književnosti.
Onoliko koliko su različite spisateljske individualnosti, toliko su različite i njihove pripovedačke vizije rata. Ali, ono što im je svima zajedničko jeste viđenje rata kao kataklizme koja koliko poništava sve ljudsko u čoveku, toliko zapravo i pokazuje koliko je tanka obloga kulture koja deli čoveka od životinje. Antropološki pesimizam jeste ono što je zajedničko svim autorima u antologiji, ali kod svih tinja sasvim mali plamičak od one eshatološke vrste koja kazuje da se mi koji ove priče čitamo ne smemo pridružiti tom piru bestijalnosti, već da se moramo boriti protiv njega do samoga kraja i da, ako želimo da postojimo kao svesna bića, nemamo pravo da od toga odustanemo.
Gledano sa viševekovne i višedecenijske distance, vidi se kako ideološka potka gubi značaj i ostaje samo umetnička slika individue koja bez svoje volje učestvuje u sukobu, pokušavajući da u njemu sačuva život. Nema ovde glorifikacije borbe i smrti, niti ideja koje opravdavaju umiranje i uništavanje, već samo opisa mnogobrojnih oblika gubitaka koje rat sa sobom nosi. I taj humanistički vitalizam jeste ono što trajno zrači iz priča koje slede.“
M. Vesković
